.

ازدواج با تعداد نا محدود:

برخی از مذاهب فتوا داده‌اند که مرد می‌تواند به هر اندازه که دلش بخواهد زن بگیرد و هیچ گونه محدودیتی در این باره وجود ندارد.

فخر رازی، مفسر نامدار و صاحب تفسیر مفاتیح الغیب در این باره می‌نویسد:

المسأله السادسه: ذهب قوم سدی إلی أنه یجوز التزوج بأی عدد أرید، واحتجوا بالقرآن والخبر، أما القرآن فقد تمسکوا بهذه الآیه من ثلاثه أوجه: الأول: أن قوله:«فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُمْ مّنَ النّسَاء» إطلاق فی جمیع الأعداد بدلیل أنه لا عدد إلا ویصح استثناؤه منه، وحکم الاستثناء إخراج ما لولاه لکان داخلا. والثانی: أن قوله: «مَثْنَی وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ» لا یصلح تخصیصا لذلک العموم.

مسأله ششم: قوم سدی طرفدار این دیدگاه شده‌اند که مرد می‌تواند با هر تعدادی از زنان که بخواهد ازدواج کند، و برای اثبات نظرشان به آیات قرآن و روایات استدلال کرده‌اند . از قرآن به این آیه به سه صورت استدلال نموده‌اند: اول: این سخن خداوند : « با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمائید» مطلق است و شامل همه اعداد می‌شود؛ زیرا عددی نیست مگر این که می‌توان آن را از این حکم استثناء کرد ... دوم : جمله «دو یا سه یا چهار همسر» نمی‌تواند این عموم را تخصیص بزند.

الرازی الشافعی، فخر الدین محمد بن عمر التمیمی (متوفای604هـ)، التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، ج9، ص 142، ناشر: دار الکتب العلمیه - بیروت، الطبعه: الأولی، 1421هـ - 2000م.

نظام الدین نیسابوری در تفسیر غرائب القرآن می‌گوید:

الثانیه ذهب جماعه إلی أنه یجوز التزوج بأی عدد أرید لأن قوله: (فانکحوا ما طاب لکم من النساء) إطلاق فی جمیع الأعداد لصحه استثناء کل عدد منه، وقوله: (مثنی وثلاث ورباع) لا یصلح مخصصاً لذلک العموم.

جماعتی قائل شده‌اند که مرد می‌تواند با هر تعدادی از زنان که بخواهد ازدواج کند؛ زیرا این سخن خداوند «با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمائید» مطلق است و شامل همه اعداد می‌شود و همه اعداد را می‌توان از آن استثناء کرد و این سخن خداوند « دو یا سه یا چهار همسر» صلاحیت تخصیص زدن عموم آن را ندارد.

النیسابوری، نظام الدین الحسن بن محمد بن حسین المعروف بالنظام الأعرج (متوفای 728 هـ)، تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، ج2، ص 347، تحقیق: الشیخ زکریا عمیران، ناشر: دار الکتب العلمیه - بیروت / لبنان، الطبعه: الأولی، 1416هـ - 1996م .
شرح حال زیلعی حنفی:

محمد بن أبی الوفاء در باره او می‌نویسد:

عثمان بن علی بن محجن بن یونس أبو عمرو الملقب فخر الدین الإمام العلامه أبو محمد الزیلعی قدم القاهره فی سنه خمس وسبع مائه فاضلا ورأس بها ودرس وأفتی وصنف وانتفع الناس به ونشر الفقه مات فی رمضان بقرافه مصر سنه ثلاث وأربعین وسبع مائه رحمه الله تعالی

القرشی الحنفی، أبو محمد عبد القادر بن أبی الوفاء محمد بن أبی الوفاء (متوفای775هـ)، الجواهر المضیه فی طبقات الحنفیه، ج1، ص345، رقم: 952، ناشر : میر محمد کتب خانه - کراتشی

و ابن حجر عسقلانی می‌نویسد:

عثمان بن علی بن یحیی بن یونس الزیلعی فخر الدین الحنفی الفقیه کان فاضلا فی مذهبه شغل الناس فیه مده وولی مشیخه الخانقاه الطقزدمریه بالقرافه ودرس وأفتی وکان خیرا صالحا مات بالخانقاه المذکوره وکان قدومه القاهره سنه 705 ومات فی رمضان سنه 743

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفای852هـ)، الدرر الکامنه فی أعیان المائه الثامنه، ج3، ص258، رقم: 2598، تحقیق : مراقبه / محمد عبد المعید ضان، ناشر : مجلس دائره المعارف العثمانیه - صیدر اباد/ الهند، الطبعه : الثانیه، 1392هـ/ 1972م .

و أبوالفداء سودانی می‌نویسد:

عثمان بن علی الزیلعی . عثمان بن علی محجنبن موسی فخر الدین أبو عمر الزیعلی الصوفی البارعی قدم القاهره سنه خمس وسبعمائه فدرَّس وأفتی وکان مشهورا بمعرفه الفقه والنحو والفرائض شرح کتاب کنز الدقائق فی عده مجلدات فأجاد وأفاد وحرر وانتقد وصحح ما اعتمد وتوفی فی رمضان سنه ثلاث وأربعین وتسعمائه .

السودونی، أبو الفداء زین الدین قاسم بن قطلوبغا (متوفای879هـ)، تاج التراجم، ج1، ص204، تحقیق : محمد خیر رمضان یوسف، ناشر : دار القلم - دمشق / سوریا، الطبعه : الأولی، 1413هـ- 1992م .س
شرح حال شوکانی:

حسن خان قنوجی در جای جای کتاب‌هایش بسیار با احترام از او یاد کرده است، در جای قبل نقل سخن شوکانی، او را این گونه می‌ستاید:

قال شیخنا العلامه المجتهد المطلق قاضی القضاه محمد بن علی الشوکانی ( 3 ) فی فتاواه المسماه ( بالفتح الربانی ) إنه وصل السؤال عن الکلام للحافظ الذهبی ( 4 ) من أن علوم أهل الجنه تسلب عنهم فی الجنه ولا یبقی

القنوجی البخاری الحنفی، أبو الطیب السید محمد صدیق خان بن السید حسن خان (متوفای1307هـ)، أبجد العلوم الوشی المرقوم فی بیان أحوال العلوم، ج1، ص15، تحقیق : عبد الجبار زکار، ناشر : دار الکتب العلمیه - بیروت – 1978م.

و در جای دیگر می‌گوید:

... وقد حقق المقام الامام الهمام شیخنا العلامه المجتهد محمد بن علی الشوکانی فی کتابه نیل الاوطار شرح منتقی الاخبار وهو المعتمد ... .

القنوجی البخاری الحنفی، أبو الطیب السید محمد صدیق خان بن السید حسن خان (متوفای1307هـ)، أبجد العلوم الوشی المرقوم فی بیان أحوال العلوم، ج2، ص38، تحقیق : عبد الجبار زکار، ناشر : دار الکتب العلمیه - بیروت – 1978م.

و عبد الحی کتانی در شرح حال شوکانی می‌نویسد:

الشوکانی ... هو الإمام خاتمه محدثی المشرق وأثریه العلامه النظار الجهبذ القاضی محمد ابن علی الشوکانی ثم الصنعانی ولد رحمه الله بصنعاء الیمن 28 ذی القعده عام 1172 وبها نشأ وقرأ القرآن وجد واجتهد فی الطلب وأقر أعین أولی الرغب أخذ عن والده ... ثم تصدی للتدریس والفتوی والتصنیف فأتی بالعجیب الغریب زعامه وإقداما وتحریرا واطلاعا ونقدا . ومن أکبر مصنفاته فی السنه وعلومها نیل الأوطار فی شرح منتقی الأخبار وهو مطبوع فی ثمان مجلدات وهو من خیر وأجمع ما ألفه المتأخرون فی السنه وفقهها.

الکتانی، عبد الحی بن عبد الکبیر (متوفای1383هـ)، فهرس الفهارس والاثبات ومعجم المعاجم والمشیخات والمساسلات، ج2 ص1082 ـ 1083، رقم: 607، تحقیق : د. إحسان عباس، ناشر : دار العربی الاسلامی - بیروت/ لبنان، الطبعه : الثانیه، 1402هـ1982م .
شرح حال قنوجی:

عبد الرزاق بیطار در باره او می‌نویسد:

صدیق خان أبو الطیب بن حسن بن علی بن لطف الله الحسینی القنوجی البخاری فاضل حظه من المعرفه وافر، وکامل وجه أمانیه طلق سافر، ما زال من الرفعه فی أعذبها شرعه، ومن الحظوه فی أسوغها جرعه، له فی الخلق والخلق من الرضوان روضان، وفی النثر والنظم من المرجان مرجان، فهو عقد نبلاء الأفاضل، وبیت قصید ذوی الفضائل، من طار صیت علاه وحلاه فی الأقطار، وتطاولت إلیه الأبصار من الأمصار، فلا ریب أنه فرد العصر فی کل فضیله، وفهد ذوی القدر للوقوف علی حقیقه کل مقصد ووسیله، وقد ترجمه بعض الساده الأفاضل، فذکر بعض ماله من الفضائل، فقال: هو السید الإمام العلامه الملک المؤید من الله الباری، أبو الطیب صدیق بن حسن بن علی بن لطف الله الحسینی القنوجی البخاری، المخاطب بالنواب عالی الجاه أمیر الملک خان بهادر، أدامه الله تعالی بالعلا والتفاخر.

وعلیه من السیاده العلیا والسعاده العظمی مخایل، ومن السؤدد والشرف براهین ودلائل. فربی فی مهد الآداب والشمائل الجمیله، وتعلق من حال صباه بالخصال المرضیه والخلال الجلیله، وکان من أجل ما أنعم الله به علیه أن صرفه برحمته الخاصه عن الاشتغال بمحدثات العلوم التی جدواها قلیل، والخوض فی مبتدعات الرسوم التی عدواها جلیل، وقد أجزل له المنه، وکشف الله به عن الحقیقه الشرعیه کل دجنه، ووفقه لتفسیر کتابه العزیز وحبله المتین، ودراسه سنه نبیه المأمون الأمین، فاشتدت رغبته فیها وتطلعه إلیها، واستئناسه بها وإدامه النظر فی کتبها، واطلاعه علی ثنایاها، وتفحصه عن خبایاها، حتی رزقه الله حظاً صالحاً ومقاماً فی الأنام راجحاً ناجحاً ... .

البیطار، عبد الرزاق بن حسن بن إبراهیم (متوفای 1335هـ)، حلیه البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج1، ص328ـ329، طبق برنامه الجامع الکبیر.
شرح حال فخررازی:

فخر الدین الرازی رحمه الله . هو الإمام فخر الدین حجه الحق محمد بن عمر بن الحسین القرشی الطبری الاصل الرازی المولود کان إماما وقته فی العلوم العقلیه واحد الأئمه فی العلوم الشرعیه اشتغل بالعلم عند والده وکان من تلامیذ البغوی فلما مات والده رحل إلی کمال السمعانی فلازمه مده ثم عاد إلی الری ولازم نجد الدین الجیلی وبرع فی العلوم حتی رحل إلیه الناس من الأقطار وصنف تصانیفه المشهوره فی کل علم وکان یمشی فی خدمته أکثر من ثلاثمائه تلمیذ وکان له مجلس وعظ یحضره الخاص والعام ویلحقه فیه حال ووجد وکان ذا ثروه عظیم الشأن حتی أن ملک خوارزم شاه یأتی إلی بابه ولد بالری فی العشر الاخیر من شهر رمضان سنه أربع وأربعین وخمسمائه وتوفی بهرات یوم الأثنین یوم عید الفطر سنه ست وستمائه ودفن فی جبل قریب من هرات نقل عنه فی الروضه فی القضاء فی الکلام علی ما إذا تغیر اجتهاد المفتی وکان رحمه الله ذا شعر جید

الشیرازی الشافعی، ابوإسحاق إبراهیم بن علی بن یوسف (متوفای 476هـ)، طبقات الفقهاء، ج1، ص263، تحقیق : خلیل المیس، ناشر : دار القلم - بیروت .

و ابن خلکان می‌نویسد:

فخر الدین الرازی . أبو عبد الله محمد بن عمر بن الحسین بن الحسن بن علی التیمی البکری الطبرستانی الأ صل الرازی المولد الملقب فخر الدین المعروف بابن الخطیب الفقیه الشافعی فرید عصره ونسیج وحده فاق أهل زمانه فی علم الکلام والمعقولات وعلم الأوائل له التصانیف المفیده فی فنون عدیده منها تفسیر القرآن الکریم جمع فیه کل غریب وغریبه وهو کبیر جدا ... وکان له فی الوعظ الید البیضاء ویعظ باللسانین العربی والعجمی وکان یلحقه الوجد فی حال الوعظ ویکثر البکاء وکان یحضر مجلسه بمدینه هراه ارباب المذاهب والمقالات ویسألونه وهو یجیب کل سائل بأحسن إجابه ورجع بسببه خلق کثیر من الطائفه الکرامیه وغیرهم إلی مذهب أهل السنه وکان یلقب بهراه شیخ الإسلام .

إبن خلکان الإربلی الشافعی، ابوالعباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بکر (متوفای681هـ)، وفیات الأعیان و انباء أبناء الزمان، ج4، ص248، تحقیق احسان عباس، ناشر: دار الثقافه - لبنان.
شرح حال نظام الدین نیشابوری:

از آن جایی که ما شرح حال مفصلی در باره او نیافتیم، آن چه را که خود او در مقدمه کتابش گفته است، نقل می‌کنیم:

وإذ وفقنی الله تعالی لتحریک القلم فی أکثر الفنون المنقوله والمعقوله کما اشتهر بحمد الله تعالی ومنه فیما بین أهل الزمان . وکان علم التفسیر من العلوم بمنزله الإنسان من العین والعین من الإنسان . وکان قد رزقنی الله تعالی من إبان الصبا وعنفوان الشباب حفظ لفظ القرآن وفهم معنی الفرقان . وطالما طالبنی بعض أجله الإخوان وأعزه الأخذان ممن کنت مشاراً إلیه عندهم بالبنان فی البیان - والله المنان یجاریهم عن حسن ظنونهم ویوفقنا لإسعاف سؤلهم وإنجاح مطلوبهم - أن أجمع کتاباً فی علم التفسیر مشتملاً علی المهمات مبنیاً علی ما وقع إلینا من نقل الأثبات وأقوال الثقات، من الصحابه والتابعین ثم من العلماء الراسخین والفضلاء المحققین المتقدمین والمتأخرین - جعل الله تعالی سعیهم مشکوراً وعلمهم مبرورا - فاستعنت بالمعبود وشرعت فیالمقصود، معترفا بالعجز والقصور فی هذا الفن وفی سائر الفنون، لا کمن هو بابنه وبشعره مفتون .

النیسابوری، نظام الدین الحسن بن محمد بن حسین المعروف بالنظام الأعرج (متوفای 728 هـ)، تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان، ج1، ص5، تحقیق: الشیخ زکریا عمیران، ناشر: دار الکتب العلمیه - بیروت / لبنان، الطبعه: الأولی، 1416هـ - 1996م .

القسطنطینی الرومی الحنفی، مصطفی بن عبدالله (معروف به حاجی خلیفه) (متوفای1067هـ)، کشف الظنون عن أسامی الکتب والفنون، ج2، ص1195، ناشر : دار الکتب العلمیه - بیروت - 1413 – 1992 .